Κωστής Μουσουρούλης: "Το ζήτημα της Δίκαιης Μετάβασης είναι στο πυρήνα του ζήτημα αξιών"

Ο κ. Κωστής Μουσουρούλης, Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης συμμετείχε την Τετάρτη 20/10/2021 σε πάνελ με θέμα «Κλιματική αλλαγή, ενεργειακή μετάβαση και βιωσιμότητα» στο πλαίσιο του «1st Athens ESG & Climate Crisis Summit» που διοργανώθηκε από την «Καθημερινή».

Στο πάνελ συμμετείχαν οι : κ. Κώστας Σκρέκας, Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Ελληνική Δημοκρατία, κα. Θεοδώρα Αντωνακάκη, Διευθύντρια Κέντρου Κλιματικής Αλλαγής και Βιωσιμότητας, Τράπεζα της Ελλάδος, κ. Ευθύμιος Βιδάλης, Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), κ. Χρήστος Χαρπαντίδης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ.

Στον πρώτο κύκλο των ερωτήσεων που τέθηκαν από την συντονίστρια του πάνελ, κα. Χ. Λιάγγου, το ερώτημα στο οποίο κλήθηκε να απαντήσει ο κ. Μουσουρούλης ήταν ποιοι είναι οι βασικοί άξονες του σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης, με αφορμή και το γεγονός ότι η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας θα αποτελέσει το πρώτο πεδίο δοκιμών της ενεργειακής μετάβασης, ένα κοινωνικό και οικονομικό πείραμα σε μεγάλη κλίμακα.

Στο ερώτημα αυτό, ο κ. Μουσουρούλης υπογράμμισε πως στόχος του σχεδίου είναι η αντιμετώπιση της κρίσης που προκάλεσε στις περιοχές αυτές η αλλαγή του ενεργειακού μίγματος της χώρας εις βάρος του λιγνίτη, και εξηγεί ότι αυτό έγινε κυρίως για λόγους συστημικούς, όπως

·         η υποχρεωτική απόσυρση λιγνιτικών μονάδων μετά από καθορισμένες ώρες λειτουργίας,

·         η ραγδαία αύξηση του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων ρύπων,

·         η σταδιακή εισαγωγή στο σύστημα μονάδων ΑΠΕ και φυσικού αερίου,

·         η πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας,

·         η μείωση της ζήτησης ενέργειας κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, αλλά και

·         η χαμηλή θερμογόνος δύναμη του ελληνικού λιγνίτη.

Αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγής του λιγνίτη κατά 70%.

Αναφορικά με όσους έδειξαν να αιφνιδιάζονται και να μιλούν για μια βίαιη Απολιγνιτοποίηση, ο κ. Μουσουρούλης επισήμανε: «Μίλησαν για βίαιη απολιγνιτοποίηση και για επερχόμενες μαύρες μέρες, σαν να μην είχε συμβεί τίποτε. Λες και το ΕΣΕΚ έφερε τη Δυτική Μακεδονία στην πρώτη θέση ως προς την μακροχρόνια ανεργία ανάμεσα στις 96 Περιφέρειες της ΕΕ όπου εξορύσσεται άνθρακας.»

Ο κ. Μουσουρούλης έκανε λόγω και για την διαπίστωσή του κατά την εκκίνηση οργάνωσης του έργου λέγοντας πως : «Ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε οι αντιπολιτεύσεις, ούτε και οι αυτοδιοικήσεις είχαν συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. […] αναφέρομαι στις δυο κύριες συνέπειες της εξάρτησης από τον λιγνίτη: την ισχνή συμβολή των άλλων παραγωγικών κλάδων στην τοπική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και την έλλειψη υποδομών για την επανεκκίνησή τους, αλλά και την απουσία σχεδιασμού για την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου των περιοχών αυτών», τονίζοντας, επίσης, πως η Ελλάδα δεν βιάστηκε, αλλά αντίθετα άργησε και να προχωρήσει στην Απολιγνιτοποίηση αλλά και να καταρτίσει ένα σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης.

Το σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, αποτελεί ένα σχέδιο οικονομικής διαφοροποίησης διαρθρωμένο σε πέντε τομείς: «καθαρή» ενέργεια, βιομηχανία και βιοτεχνία, επιχειρηματική γεωργία, βιώσιμος τουρισμός και τεχνολογία και εκπαίδευση. 

Επισήμανε, μάλιστα, πως «το εθνικό σκέλος του Σχεδίου ήδη υλοποιείται με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ, του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και του Πράσινου Ταμείου – και εδώ να ευχαριστήσω τον υπουργό κ. Σκρέκα ο οποίος είναι αρμόδιος για το Ταμείο. Συγκεκριμένα, δημοπρατήθηκαν, ανατέθηκαν ή κατασκευάζονται ήδη υποδομές  τηλεθέρμανσης, οδικών και ενεργειακών διασυνδέσεων, καθώς και έργα και μελέτες κυκλικής και ψηφιακής οικονομίας, ενώ προκηρύχθηκε και το πρώτο πρόγραμμα ενίσχυσης ΜμΕ που επηρεάζονται. Ταυτόχρονα, ολοκληρώνονται οι διαδικασίες για την προκήρυξη ενός σημαντικού πακέτου προγραμμάτων τόνωσης της απασχόλησης.»

Στο δεύτερο κύκλο των ερωτήσεων που πραγματοποιήθηκε, ο κ. Μουσουρούλης ερωτήθηκε σχετικά με το εάν οι πόροι που διατίθενται είναι επαρκείς αλλά και εάν είναι ικανές οι κρατικές δομές για να εξασφαλίσουν την υλοποίηση του σχεδίου και των επενδύσεων έγκαιρα.
Ο κ. Μουσουρούλης τόνισε την σημασία που έχει σε αυτό το εγχείρημα η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αναφορικά με την επαρκή χρηματοδότηση. Παρόλα αυτά η ενεργειακή μετάβαση θα συνεχιζόταν έτσι και αλλιώς λόγω των συστημικών πόρων που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Μέχρι στιγμής, οι πόροι οι οποίοι κινητοποιούν το σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης είναι οι εξής:

·         Από το εθνικό σκέλος έχει μέχρι στιγμής «κλειδώσει» πόρους ύψους 200 εκατ. ευρώ, ενώ έως το τέλος της περιόδου 2021-2027 το ποσό αυτό μπορεί να ανέλθει σε 400 εκατ. Ευρώ δημόσιας χρηματοδότησης (στα ποσά αυτά δεν συμπεριλαμβάνεται η αυξημένη χρηματοδότηση που αναμένεται από το τρέχον Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης).

·         «Κλειδωμένος» προϋπολογισμός 1,63 δις Ευρώ για την χρηματοδότηση μιας σειράς εμβληματικών έργων που μπορούν να κινητοποιήσουν νέους πόρους για επενδύσεις.

·         Χρηματοδότηση θα προέλθει επίσης και από άλλα Προγράμματα, όπως για παράδειγμα το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, αλλά και τα νέα προγράμματα του ΕΣΠΑ.

·         300 εκατ. Ευρώ έχουν «κλειδώσει» από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση των ορυχείων, ενώ σημαντική μόχλευση αναμένουμε και από το ειδικό καθεστώς InvestEU.

·         Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επίσης τη χορήγηση κινήτρων τα οποία θα κινητοποιήσουν ιδιωτικά κεφάλαια άνω του 1,8 δισ. Ευρώ και αυτό μόνο για τις επενδύσεις που θα ενταχθούν στο Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης.

·         Τέλος, η  Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων συμφώνησε σε μια αρχική δανειακή διευκόλυνση  ύψους 325 εκατ. ευρώ, για την υλοποίηση αναπτυξιακών έργων στρατηγικού χαρακτήρα, η οποία συνοδεύεται και από επιχορηγήσεις απευθείας από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθούν και οι σημαντικές επενδύσεις δικτύων, όπως για παράδειγμα του ΔΕΣΦΑ ο οποίος θα χρηματοδοτήσει με 110 εκατ. Ευρώ την επέκταση του αγωγού φυσικού αερίου στη Δυτική Μακεδονία, του Υπουργείου Υποδομών που ήδη κατασκευάζει τον αυτοκινητόδρομο Ε65, αλλά και της ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε., η οποία υλοποιεί ένα τεράστιο έργο 1,2 δισ. Ευρώ για την κατασκευή φωτοβολταϊκών σταθμών ισχύος 2 GW στο Αμύνταιο και στην Πτολεμαΐδα.

Ο κ. Μουσουρούλης αναφέρθηκε, επίσης, στο ότι «Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης θα κριθεί στην εφαρμογή του, όπως συμβαίνει με κάθε αναπτυξιακό σχέδιο. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι να υπάρξει έλεγχος των γεγονότων […] κυρίως του «χρόνου», γιατί τίποτε δεν μπορεί να γίνει αυτόματα: να απελευθερωθούν οι εκτάσεις, να απορρυπανθούν, να αποκατασταθούν και να οργανωθούν για άλλες χρήσεις, ιδίως όταν ο σχεδιασμός του χώρου δεν είναι από τα δυνατά μας σημεία, να κατασκευαστούν ταχύτερα οι υποδομές, να ενσωματωθούν ευκολότερα οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, να τρέξει ταχύτερα η διοίκηση κ.λπ.»

Τόνισε, επίσης, πως «Από πλευράς διακυβέρνησης έχουν γίνει όλα τα αναγκαία βήματα. Με το νέο σχέδιο νόμου  συγκροτούμε ένα ισχυρό σύστημα, στο οποίο, κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν δυο νέα θεσμικά όργανα: η Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και η Εταιρεία Ειδικού Σκοπού, ως ΝΠΙΔ δημοσίου συμφέροντος, με την επωνυμία «Μετάβαση ΑΕ». Οι δομές αυτές θα έχουν την ευθύνη της χρηστής διαχείρισης των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, της ανάπτυξης των εδαφών και της υποστήριξης των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων. Η κύρια ευθύνη παραμένει όμως σε κάθε εμπλεκόμενο φορέα της κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, αλλά και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Κανείς δεν μπορεί να υποκαταστήσει τους φορείς αυτούς.» 

Τέλος, ο κ. Μουσουρούλης επισήμανε ότι « οι κυριότερες προϋποθέσεις ώστε η εφαρμογή του σχεδίου να είναι οικονομικά αποδοτική, κοινωνικά δίκαιη αλλά και ταχύτερη, έχουν ήδη εξασφαλισθεί. Εφόσον εξασφαλισθεί και ένας ελάχιστος βαθμός συναίνεσης, και η πράσινη μετάβαση μείνει -κατά την προτροπή του Πρωθυπουργού- εκτός κομματικού ανταγωνισμού, είμαι βέβαιος ότι και το Σχέδιο θα αποδώσει σύντομα περισσότερους καρπούς, αλλά και η χώρα θα είναι συνεπής προς τις ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις.»

Ακολουθεί ολόκληρη η παρέμβαση του κ. Κωστή Μουσουρούλη.