Εκδήλωση στο Ζάππειο: Ευρωπαϊκή και Ελληνική Στρατηγική για το Υδρογόνο
Ο Κωστής Μουσουρούλης, Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης για μια ουδέτερη κλιματικά και βιώσιμη οικονομία, συμμετείχε ως ομιλητής στην εκδήλωση με θέμα: Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Υδρογόνου, ο ρόλος της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου και η Ελληνική Στρατηγική Υδρογόνου, που πραγματοποιήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022 στο Ζάππειο Μέγαρο στην Αθήνα.
Η εκδήλωση ήταν πρωτοβουλία του Γιώργου Χατζημαρκάκη, Διευθύνοντα Σύμβουλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υδρογόνου (Hydrogen Europe) με συν-διοργανωτές από την Ευρωπαϊκή Ένωση Υδρογόνου, την Περιφέρεια Κρήτης, την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την Επιτροπή για τη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για το Υδρογόνο.
Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο κ. Μιχάλης Παπαδόπουλος, Υφυπουργός Μεταφορών και Υποδομών και η κα, Μαρία Σπυράκη, βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Στο πάνελ συμμετείχαν οι κκ. Γιώργος Κασαπίδης, Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, Γιώργος Αλεξάκης, Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης, Βασίλης Γρηγορίου, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Advent Technologies Holdings, Νίκος Ντάβος, Συνιδρυτής και Διαχειριστής του Cluster Βιοοικονομίας και Περιβάλλοντος Δυτικής Μακεδονίας (CluBE), Κωστής Μουσουρούλης, Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, Aθανάσιος Στούμπος, Συνιδρυτής CYRUS A.E. και Εθνικός Εκπρόσωπος στο Clean Hydrogen JU και Ιωάννης Μπούκης, Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Εταιρείας Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, με συντονιστή της εκδήλωσης τον κ.Τάκη Σαράντη, Δημοσιογράφο της ΕΡΤ.
Ακολουθεί η τοποθέτηση του Κωστή Μουσουρούλη:
Βρισκόμαστε σήμερα λίγο πριν από την κορύφωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Θα ακολουθήσει η πτώση. Ωστόσο, εάν αυτό δεν συμβεί, θα συνεχιστεί η απορρύθμιση του κλίματος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδίως των G20 οι οποίοι εκπέμπουν το 80% των αερίων του θερμοκηπίου. Οι δραστηριότητες αυτές είναι και θα είναι αυτεπίστροφες σε όλους υπό δύο μορφές : των φυσικών καταστροφών και του οικονομικού κόστους τόσο για την αποκατάστασή τους, όσο και για την αντιμετώπιση του αυξημένου κόστους των προϊόντων και των αγαθών. Αρκεί μια ελάχιστη αύξηση της θερμοκρασίας για να εκτινάξει το κόστος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής τους.
Αυτή η σκέψη μας οδηγεί στην ευτυχή συγκυρία αυτής της τέλειας καταιγίδας που ζούμε. Και όμως, αυτό δεν είναι οξύμωρο. Το ράλι των τιμών φυσικού αερίου λειτουργεί ως καταλύτης που θα επιταχύνει την πτώση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, και την μετάβαση σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Η κατάσταση αυτή θυμίζει την πετρελαϊκή κρίση του 1973, όταν η Ευρώπη έχει εναγκαλιστεί με τους Άραβες προμηθευτές πετρελαίου. Όταν η ζήτηση αυξήθηκε με τη προσφορά να είναι ανεπαρκής, οι τιμές εκτοξεύθηκαν, εκτός βεβαίως της γεωπολιτικής διάστασης του ζητήματος.
Αργότερα, τη θέση των Αράβων κατέλαβαν οι Ρώσοι. Όχι από μόνοι τους. Η Ευρώπη τους την παραχώρησε. Το 1991, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν στην προσπάθεια εξόδου από τον ασφυκτικό κλοιό των Αράβων, η Ευρώπη μαζί με τον Καναδά, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, συμφώνησαν σε έναν Ενεργειακό Χάρτη μέσω του οποίου η Ευρώπη, διαθέτουσα τεχνολογία, και η Ρωσία, διαθέτουσα αέριο και πετρέλαιο, θα ανέπτυσσαν συνεργασία. Ακολούθησε το 1994 η Συνθήκη για τον Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Χάρτη ο οποίος άνοιξε τον δρόμο για την λεγόμενη διαφοροποίηση των πηγών, των προμηθευτών και των οδεύσεων. Βέβαια, στην πορεία, η διαφοροποίηση των οδεύσεων δεν οδήγησε αυτόματα και στην διαφοροποίηση των προμηθευτών, γιατί οι προμηθευτές αγόραζαν τις πηγές.
Μετά από την πολύ σύντομη ιστορική αυτή αναφορά, τίθεται το ερώτημα: ποιος έχει σειρά μετά τους Άραβες και Ρώσους; Η απάντηση είναι απλή: Οι Ευρωπαίοι. Αυτό σκέφτηκαν το 1996, όταν αποφάσισαν από καταναλωτές ενέργειας να γίνουν παραγωγοί, μέσα από την απελευθέρωση των αγορών και την τιμολόγηση των ρύπων. Απελευθέρωση των αγορών σημαίνει ότι το επενδυτικό ρίσκο δεν θα το αναλαμβάνει πλέον ο δημόσιος τομέας, αλλά οι ιδιώτες. Αν οι εκτιμήσεις του IRENA, του Διεθνούς οργανισμού για τις ΑΠΕ είναι σωστές, για να διατηρήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό έως το 2050, χρειάζονται επενδύσεις 130 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ποιος θα τις κάνει και γιατί;
Πάμε σιγά-σιγά να δούμε γιατί μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Πράγματι η τεχνολογία ΑΠΕ έχει εξελιχθεί, οι τιμές έχουν μειωθεί. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό, γιατί οι ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας δεν είναι αποδοτικές. Για την ανάπτυξη του πράσινου υδρογόνου, είναι απαραίτητη μία πλεονασματική παραγωγή ΑΠΕ.
Επιστρέφω στο φυσικό αέριο το οποίο μας είναι αναγκαίο ως μεταβατικό καύσιμο. Όλοι νομίζαμε ότι οι τιμές ξέφυγαν λόγω του πολέμου. Δεν είναι απόλυτα αληθές αυτό. Οι τιμές ξέφυγαν γιατί αυξήθηκε η ζήτηση μετά από τα lock-down συνεπεία της πανδημίας, γιατί φέτος είχαμε μεγάλη ξηρασία, συνεπεία της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα τα πυρηνικά και τα υδροηλεκτρικά να μη δουλέψουν, γιατί μειώθηκε απότομα η ζήτηση ενέργειας όταν η βιομηχανία έκοψε την παραγωγή για να κάνει εξοικονόμηση ακριβώς λόγω της υψηλών τιμών της ενέργειας. Αυτά μπορούν να συμβούν με τις ΑΠΕ; Όχι δεν μπορούν να συμβούν. Οι ΑΠΕ, δεν είναι εκτεθειμένες σε αυτές τις διακυμάνσεις.
Επίσης, οι ΑΠΕ δεν είναι σε κάποιο χρηματιστήριο ενέργειας, όπως το Ολλανδικό TTF το οποίο ξεκίνησε ως κόμβος διαπραγμάτευσης σποτ φορτίων υγροποιημένου αερίου, και στην πορεία ενέταξε ποσότητες αερίου αγωγών αλλά και μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας. Έτσι, αρκεί μία δήλωση του Πούτιν για να διαταραχθούν οι τιμές, ή να υπάρξει συνεννόηση μεταξύ πωλητών και αγοραστών για τιμές οι οποίες δεν θα αντανακλούν το κόστος παραγωγής.
Οι ΑΠΕ, δεν τα έχουν αυτά. Όπως προανέφερα, αντιμετωπίζουν πρόβλημα αποθήκευσης. Το υδρογόνο για να αποθηκευτεί χρειάζεται δεξαμενές υψηλής πίεσης -200 με 300 bar- γεγονός που συνεπάγεται επενδύσεις σε μεγάλες και βαριές εγκαταστάσεις. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε να αποθηκεύονται οικονομικότερα μόνον τα παράγωγα του υδρογόνου, όπως η αμμωνία ή η μεθανόλη.
Για να περάσουμε στην καρδιά του ζητήματος: το υδρογόνο μπορεί να παίξει έναν διπλό ρόλο: έναν αναπτυξιακό, με την έννοια της δυνατότητας που έχει να υποκαταστήσει τα συμβατικά καύσιμα, και έναν εξισορροπητικό, αφού, μέσω της ηλεκτρόλυσης, επιτυγχάνεται αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ σε μεγάλες ποσότητες και έτσι μπορεί αφενός να γεφυρώσει τις διακυμάνσεις της εποχιακής ζήτησης, και, αφετέρου, να μεταφερθεί επιτρέποντας την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας εκεί όπου είναι αποδοτικότερη.
Συνοψίζοντας, το στοίχημα της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα θα παιχτεί στο υδρογόνο. Και αυτό, γιατί τα άλλα καύσιμα, τα άλλα ανανεώσιμα αέρια, όπως το βιομεθάνιο, δεν μπορούν να παραχθούν σε ποσότητες επαρκείς, λόγω πρώτης ύλης.
Ακούστηκε πολλές φορές ότι η τεχνολογία δεν είναι ώριμη, ούτε τεχνικά ούτε οικονομικά, και απαιτείται δημόσια στήριξη. Ναι απαιτείται δημόσια στήριξη. Προς ποια όμως κατεύθυνση; Είμαι αντίθετος με τις αλόγιστες κρατικές ενισχύσεις. Είμαι όμως υπέρ της συγκέντρωσης δεξιοτήτων, της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας, της σύζευξης μεταξύ των πιο καινοτόμων επιχειρήσεων και των ερευνητικών κέντρων, και της εισαγωγής νέων σύγχρονων εργαλείων χρηματοδότησης.
Σχετικά με τη μείωση του κόστους παραγωγής, έχει μεγάλη σημασία η προώθηση και εμβάθυνση των διεθνών συνεργασιών μεταξύ κρατών που διαθέτουν ΑΠΕ εν αφθονία, όπως η Ελλάδα, και κρατών που έχουν τεχνογνωσία και τεχνολογία. Η Ελλάδα, δεν πρέπει όμως να παραμείνει μόνον στο σκέλος της προσφοράς διαθεσιμότητας ΑΠΕ, αλλά να περάσει στην ανάπτυξη εγχώριας τεχνογνωσίας για την παραγωγή και για τη χρήση του υδρογόνου. Γιατί και στις δύο αυτές πτυχές υπάρχει ανάγκη.
Πιστεύω ότι όλα τα προβλήματα που συζητήθηκαν σήμερα, στο τέλος θα επιλυθούν. Ήδη έχουμε μια μεγάλη μείωση του κόστους παραγωγής για παράδειγμα στις κυψέλες υδρογόνου. Δεν έχω φρέσκα στοιχεία, αλλά πρέπει να είναι γύρω στο 50% με 60% σε σχέση με τις πρώτες παραγωγές.
Έχουμε μία ευρωπαϊκή στρατηγική πολύ σημαντική και μία εξασφαλισμένη χρηματοδότηση τόσο από το RepowerEU για την απεξάρτηση από τους Ρώσους, όσο και από το Fit55 μέσω της Πράσινης Συμφωνίας. Έχουμε πρωτοβουλίες από πλευράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου, σε μία κατεύθυνση αναζωογόνησης της βιομηχανίας και των μεταφορών, δύο τομείς στους οποίους πάσχουμε και πρέπει να παρέμβουμε.
Έχουμε και στην Ελλάδα μία ενεργειακή και κλιματική στρατηγική, το ΕΣΕΚ, και μια ειδικότερη για το υδρογόνο, με ποσοτικούς στόχους και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης.
Τέλος, και κλείνω με αυτό, έχουμε περιοχές της χώρας όπως η Δυτική Μακεδονία, τις οποίες θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε κάλλιστα ως παράδεισο για επενδύσεις υδρογόνου. Και αυτό γιατί στην Δυτική Μακεδονία, διαθέτουμε κόσμο εξοικειωμένο με την βιομηχανική δραστηριότητα, εδώ και δεκαετίες, διαθέτουμε υψηλού επιπέδου προσωπικό, και επιστημονικό και τεχνικό και εργατικό, διαθέτουμε τεράστιες εκτάσεις που μπορούν να φιλοξενήσουν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, διαθέτουμε ισχυρά δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρισμού, έχουμε μια ευνοϊκή γεωγραφία, αφού η Δυτική Μακεδονία έχει στα αριστερά και στα δεξιά της δυο διεθνή λιμάνια, την Ηγουμενίτσα και τη Θεσσαλονίκη. Έχουμε επίσης και ένα πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης, το πρώτο που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Ένωση για το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο έχει «κλειδωμένο» προϋπολογσιμό 1,6 δις ευρώ.
Όλες αυτές οι προϋποθέσεις συγκλίνουν, συντρέχουν, συνυπάρχουν ώστε η Ελλάδα να ατενίζει με ρεαλιστική αισιοδοξία το μέλλον ως προς την προώθηση του υδρογόνου.
Γνωρίζετε ότι στην θεωρία, η θεωρία από τη πράξη δεν διαφέρει καθόλου. Στην πράξη όμως τα πράγματα καμιά φορά είναι ή γίνονται εξαιρετικά δύσκολα. Είμαι πάντως βέβαιος ότι οι συνάδελφοι που θα ασχοληθούν με την εφαρμογή, ο κ. Μπούκης που θα διαχειριστεί τα εδάφη, και ο κ. Καλλίρης που θα διαχειριστεί τους πόρους για τη δίκαιη μετάβαση θα τα καταφέρουν.
Για να παρακολουθήσετε όλη την εκδήλωση πατήστε εδώ.
Για την ομιλία του Κωστή Μουσουρούλη και την απάντηση σε ερωτήσεις του κοινού πατήστε εδώ.
Δήλωση του Κωστή Μουσουρούλη στο κανάλι της Βουλής εδώ.
